Theo kết luận điều tra, bà Trương Mỹ Lan bị cáo buộc chiếm đoạt hơn 304.096 tỷ đồng. Trong đó, bà Trương Mỹ Lan đã từng bước thâu tóm, dẫn tới nắm tỷ lệ chi phối hơn 91,54% vốn điều lệ SCB. Để thực hiện việc rút tiền, bà Lan dùng hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát với hàng ngàn công ty vệ tinh và pháp nhân "mượn danh" để lập hồ sơ khống cho các khoản vay, rút hơn 1,06 triệu tỷ đồng từ SCB.
Các "công ty ma" được chia thành các nhóm, bao gồm (i) nhóm định chế tài chính gồm SCB, Chứng khoán Tân Việt (TVSI), Công ty Việt Vĩnh Phú; (ii) nhóm các công ty có hoạt động kinh doanh với vốn điều lệ lớn, nắm cổ phần chi phối tại các công ty thành viên; (iii) nhóm các công ty nước ngoài để làm vỏ bọc và số còn lại là các công ty để lập các hồ sơ vay vốn.
Riêng SCB đóng vai trò đặc biệt quan trọng như công cụ cung cấp vốn cho hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát. Theo kết luận điều tra, SCB nhiều lần "thoát khỏi" các đợt thanh tra và không bị rơi vào diện kiểm soát đặc biệt, khi loạt nợ xấu của SCB được "để ngoài sổ sách", hoặc tìm cách thu hẹp thời gian thanh tra, chỉ điểm cách đáo nợ để các khoản vay không bị xếp vào nhóm nợ xấu.
Báo cáo tài chính của SCB cho thấy báo lãi đều đặn hàng trăm tỷ hàng năm. Đến năm 2020, lợi nhuận SCB bất ngờ gấp 3 lần lên mức 696 tỷ đồng, sau đó đạt đỉnh vào năm 2021 với hơn 1.400 tỷ đồng. Sang nửa đầu năm 2022, trước khi vụ án bị khởi tố, SCB vẫn lãi 718 tỷ đồng.
Tính đến 30/6/2022, tổng tài sản SCB đạt 761.178 tỷ đồng, nợ phải trả 738.054 tỷ đồng. Trong tổng nợ phải trả, dư tiền gửi khách hàng đạt 594.630 tỷ đồng (chủ yếu là tiền gửi của khách hàng cá nhân), tăng 16% so với thời điểm đầu năm.
Đáng nói, báo cáo tài chính thập kỷ qua của SCB được kiểm toán bởi những công ty kiểm toán lớn như KPMG, Ernst & Young Vietnam (EY) và Deloitte.
Báo cáo tài chính kiểm toán năm 2012 và báo cáo soát xét bán niên 2013 (kỳ kế toán đầu tiên ngân hàng lập báo cáo soát xét theo quy định), kiểm toán viên Ernst & Young Vienam từng lưu ý một số vấn đề, trong đó có nhắc tới thanh khoản ngân hàng.
Cụ thể, kiểm toán nêu lưu ý tới khoản phải thu đã quá hạn nhưng được ngân hàng đánh giá là có khả năng thu hồi nên không trích lập dự phòng. Ngoài ra còn khoản lãi dự thu cho vay khách hàng có thời hạn 1 năm đã đến hạn cuối hợp đồng, tuy vậy ngân hàng đánh giá khả năng thu hồi và tin tưởng số lãi dự thu này sẽ được thanh toán đầy đủ.
Báo cáo tài chính năm 2021 (năm SCB ghi nhận lãi đột biết), kiểm toán viên của KPMG có nêu vấn đề nhấn mạnh, lưu ý người đọc các thuyết minh liên quan phân loại nợ, dự phòng và khoản lãi dự thu phát thuộc đề án cơ cấu lại ngân hàng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2019-2020.
Dù vậy, nhìn chung các kỳ báo cáo phần lớn đều là "không thấy có vấn đề gì", "phản ánh trung thực", phù hợp với chuẩn mực kế toán….
Đến nay, sau khi Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, cơ quan điều tra đã cho xác minh, đánh giá thực trạng tài chính của SCB.
Theo báo cáo điều tra, thực trạng tài chính của SCB tại thời điểm 30/6/2017 với tỷ lệ nợ xấu đến 20,92% trong khi so với SCB báo cáo chỉ 0,61%; tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ CAR 6,5% trong khi so với số SCB báo cáo là 10,06%; tỷ trọng dư nợ cho vay bất động sản/tổng dự nợ 62,95% trong khi số SCB báo cáo 55% (NHNN cho phép không quá 55%)…
Báo cáo rà soát, đánh giá cho kết quả SCB đã âm vốn chủ sở hữu 443.769 tỷ đồng, lỗ lũy kế 464.547 tỷ đồng. Đối với nhóm Trương Mỹ Lan, kết quả điều tra cho thấy xuyên suốt quá trình, hơn 1,06 triệu tỷ đồng đã được giải ngân.
Tính đến thời điểm bị khởi tố dư nợ của nhóm Trương Mỹ Lan còn 677.286 tỷ đồng. Trong khi đó tổng số dư tiền gửi của khách hàng tại SCB đang hơn 511.262 tỷ đồng. Kết quả thẩm định giá của Công ty thẩm định Hoàng Quân cho thấy giá trị tài sản SCB còn lại là 295.940 tỷ đồng.
Tri Túc