Vài phiên giao dịch vừa qua, cổ phiếu HT1
và HT2 là tâm điểm chú ý của giới đầu tư khi tăng trần mạnh mẽ kèm lượng dư mua
lớn. Hậu trường niêm yết, CTCP Xi măng Hà Tiên 1 và CTCP Hà Tiên 2 đang chuẩn bị
tiến hành ĐHCĐ bất thường xem xét việc sáp nhập hai công ty. Hoạt động sáp nhập
không còn mới tại Việt Nam, tuy nhiên đây là lần đầu tiên diễn ra giữa hai DN
niêm yết. Đâu là lý do của việc sáp nhập này?
Hà Tiên 1
CTCP Xi măng Hà Tiên 1 (HT1) tiền thân là
Nhà máy Xi măng Hà Tiên hoạt động từ năm 1964. Đến năm 1993, Nhà máy được tách
thành Nhà máy Xi măng Hà Tiên 1 và Nhà máy Xi măng Hà Tiên 2. Nhà máy Xi măng
Hà Tiên 1 sau đó được đổi tên thành Công ty Xi măng Hà Tiên 1, hoạt động theo
hình thức cổ phần từ đầu năm 2007. HT1 niêm yết trên HOSE từ cuối năm 2007 với
vốn điều lệ 870 tỷ đồng, sau tăng lên 1.100 tỷ đồng.
HT1 là DN chủ lực của Tổng công ty Xi măng
Việt Nam (Vicem), Công ty hiện chiếm khoảng 8% thị phần xi măng cả nước và gần
30% thị phần khu vực Đông Nam Bộ (TP. HCM và vùng phụ cận), một phần Đồng bằng
sông Cửu Long (ĐBSCL) và Tây Nguyên… HT1 có một hệ thống phân phối rộng với 21
nhà phân phối chính và 5.000 đại lý trải khắp miền Nam.
Tuy nhiên, HT1 vẫn chủ yếu sản xuất xi măng
từ nguồn clinker nhập khẩu và một phần từ miền Bắc. Việc không chủ động được
nguồn nguyên liệu đã gây nhiều bất lợi cho HT1: rủi ro giá đầu vào biến động,
chi phí vận chuyển nguyên liệu đội giá thành, nguy cơ rủi ro tỷ giá…, khiến tỷ
suất sinh lời của Công ty giảm xuống. Cụ thể, năm 2008, doanh thu của HT1 tăng
15,7% do giá bán bình quân tăng 25,6%, nhưng tỷ suất lợi nhuận gộp chỉ đạt
12,2%, tăng nhẹ 1,1% so với năm 2007.
Với công suất thiết kế hiện tại là 1,7 triệu
tấn/năm, HT1 chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường phía Nam nên phải gia
công thêm bên ngoài. Hiện tại, HT1 đang đầu tư Trạm nghiền Phú Hữu (Quận 9, TP.
HCM) và Nhà máy Xi măng Bình Phước. Thông qua các dự án mới, HT1 đang có tham vọng
mở rộng thị phần và vươn sang cả các nước láng giềng.
Hà Tiên 2
Tháng 1/2008, Nhà máy Xi măng Hà Tiên 2
chuyển đổi hoạt động theo hình thức CTCP với tên gọi CTCP Hà Tiên 2 (HT2) và
niêm yết trên HOSE vào tháng 3/2009 với vốn điều lệ 880 tỷ đồng. HT2 cũng là một
trong những nhà sản xuất và phân phối xi măng hàng đầu tại khu vực phía Nam.
Công ty chiếm gần 30% thị phần tại thị trường các tỉnh ĐBSCL. Sau khi một số dự
án mà HT2 đang triển khai đi vào hoạt động, công suất của HT2 sẽ tăng gấp đôi
so với hiện nay.
Sự khác biệt lớn của HT2 so với HT1 là sự
chủ động về nguồn nguyên liệu đầu vào, lợi thế rất lớn do vị trí địa lý: HT2 sở
hữu các mỏ đá vôi và đất sét có trữ lượng lớn tại tỉnh Kiên Giang, đảm bảo đủ
cung cấp nguyên liệu cho Công ty hoạt động trong vòng 50 năm tới khi nâng tổng
công suất lên 2,4 triệu tấn/năm (vào năm 2012). Thế mạnh này đã được thể hiện
vào kết quả kinh doanh năm 2008: Do chiến lược dự trữ nguyên liệu hợp lý và chủ
động được nguồn clinker cho sản xuất, lợi nhuận năm 2008 của HT2 đạt 118,2 tỷ đồng,
tăng tới 127% so với năm 2007!
Hợp nhất thay vì đối đầu
Xi măng là ngành sản xuất có tính chất đặc
thù. Lợi thế cạnh tranh của các DN dựa trên lợi thế về quy mô. Các nhà máy có
công suất lớn sẽ giảm thiểu được chi phí bán hàng, có ưu thế khi mở rộng thị phần.
Vị trí địa lý gần nguồn nguyên liệu và các thị trường tiêu thụ lớn cũng là lợi
thế cạnh tranh.
Về điều này, sáp nhập HT2 vào HT1, tạo ra DN mới có công suất
lên tới 2,8 triệu tấn/năm - lớn nhất trong số các công ty thành viên của Vicem.
Sự sáp nhập tạo ra DN mới, tận dụng được thế mạnh về nguồn nguyên liệu của HT2
và thị trường tiêu thụ lớn của HT1. Tham vọng của HT1 vươn ra thị trường các nước
láng giềng cũng khả thi hơn khi HT2 nằm tại Kiên Lương (Kiên Giang), sát biên
giới Campuchia, thuận lợi cả giao thông thủy bộ.
Cả hai công ty đều là thành viên của Vicem,
16 năm trước thậm chí cùng "chung một chiến hào" nhưng nhiều năm qua
vẫn "so găng" trên thương trường: HT2 dư thừa clinker nhưng không thể
bán cho đối thủ, hàng năm HT1 vẫn phải dùng một lượng khá lớn ngoại tệ nhập khẩu
chính nguồn tài nguyên có sẵn trong nước! Khi HT2 có xu hướng tiến về khu vực
Đông Nam Bộ thì HT1 cũng cố gắng mở rộng hệ thống phân phối về phía ĐBSCL - sân
nhà của HT2.
Cạnh tranh chồng chéo gây lãng phí sẽ chấm dứt khi hai công ty
nhìn về một hướng: Đối thủ cạnh tranh trên địa bàn miền Nam sẽ chỉ còn
"người khổng lồ" Holcim và các DN xi măng địa phương. Chưa hết, việc
sáp nhập tạo ra sự cân đối về dòng tiền cho cho cả hai DN đang trong giai đoạn
phát triển bùng nổ…
Đơn vị tư vấn - CTCK Bản Việt đã đề xuất
khung tỷ lệ hoán đổi cổ phiếu không có sự chênh lệch lớn so với thị giá hai cổ
phiếu hiện nay. Như vậy, sau khi sáp nhập, công ty mới sẽ có vốn điều lệ xấp xỉ
2.000 tỷ đồng, về quy mô chỉ xếp sau khối ngân hàng niêm yết. Điều này có thể
khiến các NĐT tổ chức và NĐT nước ngoài quan tâm nhiều hơn.
Trong cuốn "Chiếc lexus và cây
ôliu", nhà báo Mỹ Thomas L. Friedman đã có một tổng kết hình tượng rằng,
chưa có hai cửa hàng Mac Donald nào trên thế giới "giao chiến" với
nhau kể từ khi thương hiệu này xuất hiện. Chuyện sáp nhập của hai DN niêm yết
diễn ra cũng bởi lợi ích và sự phát triển chung của cả hai. Hiệu quả kinh
doanh, sức cạnh tranh là mục tiêu mà việc sáp nhập hướng đến.
Theo Giang Thanh
ĐTCK